Vestibüler duyu (hareket ve denge sistemi) ve proprioseptif (vücut farkındalığı), belki de adını hiç duymadığımız ama en az klasik beş duyumuz kadar hayati sistemlerimizden ikisi. Be duyumuz, vücudun dışından bilgi işlerler. Vestibüler duyu ve proprioseptif sistemler ise iç duyulardır ve bilgiyi vücudun içinden işlerler. Kısacası, vücudumuzdaki tüm uyarı ve iletileri kontrol eden bir trafik kontrolörü gibi çalışırlar.
Tüm duyusal gelişimler sağlıklı gelişen bir vestibüler sistem üzerine yapılanır. Vestibüler sistem, proprioseptif ve görsel sistemle bütünleşerek bireyin vücut algısını ve üç boyutlu dünyadaki farkındalığının gelişmesini destekler. Öğrenmenin, dikkat ve konsantrasyonun, motor ve koordinasyon becerilerinin, hatta kalem tutmanın ve yazı yazmanın bile temelini oluşturur. Kas tonu, güç ayarı gibi beceriler de proprioseptif sistem aracılığı ile sağlanır.
BabyCollege® Türkiye Kurucusu Filiz Kantekin, ebeveynlerin vestibüler duyu ve proprioseptif sistemler hakkında bilgi sahibi olmasının çocuklarını tanımaları, hangi aktivitelere neden ilgi gösterdiklerini anlamlandırmaları ve gelişimlerini takip ederek, bir sorunla karşılaştıklarında gerçek nedene odaklanmalarına olanak sağlayacağını ifade ediyor. Kantekin, “Bebeği ile top oynayan bir ebeveynin, bebeğin gözleri ile topu takip edebilmesi, mama sandalyesinde sakince oturup annesinin kendisine meyve vermesini bekleyebilmesi, dengeli bir şekilde koşabilmesi, bir yetişkin gibi merdiven çıkabilmesi hatta bisiklete binmesi ve sağa sola çarpmadan koordineli bir şekilde hareket etmesi sağlıklı gelişen bir vestibüler sistem ile mümkündür” diyor.
Vestibüler sistem hamilelik sürecinde, rahimde gelişmeye başlarOturmaktan emeklemeye, yürümeye hatta koşmaya varan doğumdan sonraki 18 aylık süreç, denge duyusunu geliştirmek için çok önemli bir dönem. Anne karnında vestibüler duyu gelişimi başlayan ve sürekli salınıma maruz kalan bebeğin doğar doğmaz hareketsiz duruma adapte olmaya çalışması onun travmalarından birisidir. Bu yüzden, birçok kadının iç güdüsel olarak ağlayan bir bebeği kucağına aldığında hafifçe salınması, sağa sola yukarı aşağı hareket ettirerek bebeği sakinleştirebilmesinin sebebi budur.
Vestibüler sistem hamilelik sürecinde, rahimde gelişmeye başlar. Bir bebek doğduktan sonra, yer çekimine karşı yapılan her bir hareket, kucağa alma, hafifçe sallama, döndürme, yuvarlama vestibüler sistemini uyarır ve güçlendirir. Bu yüzden doğumdan itibaren bilinçli fiziksel egzersizler hayatidir. Vestibüler sistemi uyarmak kas tonusunu geliştirir, bebeğin vücudunu farklı pozisyonlarda dengede tutabilmesi, oturması, emeklemesi ve diğer fiziksel hareketleri yapabilmesi için güçlü bir kas tonusuna ihtiyacı vardır.
Bebeğinizin Vestibüler Gelişimini DestekleyinDoğumdan itibaren bebeğinizle birlikte her fırsatta doğaya çıkın.
Vestibüler duyu sistemi hareket yoluyla gelişir, bebeklerinizi hareket ettirin. Tüm hareketlere nazikçe başlayın, bebeğinizin hoşuna giderse devam edin, teşvik edin ama asla ısrar etmeyin. Kucağınızda hafif salınımlarla başlayan hareket tecrübesi, kolunuzun üzerine koyduğunuz maymun pozisyonu, dizleriniz üzerinde göz teması kurarak hazırladığınız hareket aktiviteleri bebeğinizi cesaretlendirecektir.
Her yeni hareketten sonra bebeğinizin tepkilerini gözlemleyin, takip edin, devam etmek isterse daha zor hareketlere geçebilirsiniz.
Farklı yüzeylerde yürüme, deniz kenarı, oyun parklarındaki tahta köprüler, çimenlik alanlar, ev için su yatağı gibi aktiviteler vestibüler duyu gelişimi için faydalıdır.
Oyun parklarındaki kaydıraklar, evde yaratıcılığınızı kullanarak hazırlayacağınız güvenli kayma alanları (Örneğin, plastik bir kapağa oturtarak hafif ittirebileceğiniz düzenekler gibi…), 3 tekerlekli bisikletler, tahterevalli denge, motor planlama, motor koordinasyon becerilerini geliştirir.
Büyük bir pilates topu ile yapılabilecek birçok aktivite planlayabilirsiniz. Bebeği karnının üstüne, sırt üstü topun üzerine yatırabilir, üstüne oturtup zıplatabilirsiniz.
Bebeğinizin karnı üzerinde daha eğlenceli vakit geçirmesi için ayna, top, hareketli oyuncaklar kullanarak teşvik edebilirsiniz. Karın üstünde yatarken kovaya top atma oyunu oynayabilirsiniz.